سوره بقره آیه 187: أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيَامِ الرَّفَثُ إِلَىٰ نِسَائِكُمْ ۚ هُنَّ لِبَاسٌ لَكُمْ وَأَنْتُمْ لِبَاسٌ لَهُنَّ ۗ عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَخْتَانُونَ أَنْفُسَكُمْ فَتَابَ عَلَيْكُمْ وَعَفَا عَنْكُمْ ۖ فَالْآنَ بَاشِرُوهُنَّ وَابْتَغُوا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ ۚ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ مِنَ الْفَجْرِ ۖ ثُمَّ أَتِمُّوا الصِّيَامَ إِلَى اللَّيْلِ ۚ وَلَا تُبَاشِرُوهُنَّ وَأَنْتُمْ عَاكِفُونَ فِي الْمَسَاجِدِ ۗ تِلْكَ حُدُودُ اللَّهِ فَلَا تَقْرَبُوهَا ۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ آيَاتِهِ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ
ترجمه: آمیزش جنسی با همسرانتان، در شبِ روزهایی که روزه می‌گیرید، حلال است. آنها لباس شما هستند؛ و شما لباس آنها (هر دو زینت هم و سبب حفظ یکدیگرید). خداوند می‌دانست که شما به خود خیانت می‌کردید؛ (و این کارِ ممنوع را انجام می‌دادید؛) پس توبه شما را پذیرفت و شما را بخشید. اکنون با آنها آمیزش کنید، و آنچه را خدا برای شما مقرر داشته، طلب نمایید! و بخورید و بیاشامید، تا رشته سپید صبح، از رشته سیاه (شب) برای شما آشکار گردد! سپس روزه را تا شب، تکمیل کنید! و در حالی که در مساجد به اعتکاف پرداخته‌اید، با زنان آمیزش نکنید! این، مرزهای الهی است؛ پس به آن نزدیک نشوید! خداوند، این چنین آیات خود را برای مردم، روشن می‌سازد، باشد که پرهیزکار گردند!
– نکته ها
در آغاز اسلام، در شب و روز ماه رمضان، آميزش با همسر ممنوع بود و همچنين در ساعت معيّنى از شب مى‌توانستند افطار كنند و اگر روزه‌دار خوابش مى‌گرفت بعد از بيدارى حقّ غذا خوردن نداشت. برخى مسلمانان عليرغم ممنوع بودن آميزش جنسى اين كار را انجام مى‌دادند، ولى برخى ديگر با وجود زحمت و سختى، از خوردن در شب بعد از بيدارى خوددارى مى‌كردند. يكى از ياران پيامبر به نام مطعم‌بن جبير هنگام افطار به علّت دير حاضر شدن غذا خوابش برد، وقتى بيدار شد گفت: من ديگر حقّ غذا خوردن ندارم و فردا را بدون غذا روزه گرفت و براى كندن خندق اطراف مدينه حاضر شد. در بين كار به علّت شدّت ضعف از حال رفت و بيهوش شد. پيامبر صلى الله عليه و آله بسيار متأثّر شد و اين آيه نازل گرديد كه غذا خوردن تا طلوع فجر آزاد است و آميزش با همسران در شب‌هاى ماه رمضان مانع ندارد.
خداوند متعال مى‌داند كه شما به خويشتن خيانت مى‌كرديد و قدرت صبر و خوددارى نداشته و نداريد، به همين دليل تكليف را بر شما آسان و گذشته‌ى شما را عفو نمود.
اعتكاف، به معناى بريدن از دنيا و پناهنده شدن به خداست. پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله با گرفتارى‌ها و مشكلاتى كه داشتند، گاهى در مسجد براى چند روز معتكف مى‌شدند و بدين وسيله روح خود را صفا و آرامش بيشتر مى‌دادند. از آنجا كه در غير حال اعتكاف نيز آميزش در مسجد ممنوع است. به نظر مى‌رسد مراد از كلمه «عاكفون» همان سكونت در مسجد باشد، نه اعتكاف به معناى عبادت مخصوص.
در تشبيه همسر به لباس، نكات و لطايف بسيارى نهفته است:
- لباس بايد در طرح و رنگ و جنس مناسب انسان باشد، همسر نيز بايد كفو انسان و متناسب با فكر و فرهنگ و شخصيّت انسان باشد.
- لباس مايه‌ى زينت و آرامش است، همسر وفرزند نيز مايه‌ى زينت و آرامش خانواده‌اند.
- لباس عيوب انسان را مى‌پوشاند، هريك از زن و مرد نيز بايد عيوب و نارسايى‌هاى يكديگر را بپوشانند.
- لباس انسان را از سرما و گرما حفظ مى‌كند، وجود همسر نيز كانون خانواده را گرم و زندگى را از سردى مى‌رهاند.
- دورى از لباس، مايه‌ى رسوايى است، دورى از ازدواج و همسر نيز گاهى سبب انحراف و رسوايى انسان مى‌گردد.
- در هواى سرد لباس ضخيم و در هواى گرم لباس نازك استفاده مى‌شود، هر يك از دو همسر نيز بايد اخلاق و رفتار خود را متناسب با نياز روحى طرف مقابل تنظيم كند؛ اگر مرد عصبانى است، زن با لطافت با او برخورد كند و اگر زن خسته است، مرد با او مدارا كند.
جلد 1 – صفحه 293
- انسان بايد لباس خود را از آلودگى حفظ كند، هر يك از دو همسر نيز بايد ديگرى را از آلوده شدن به گناه حفظ نمايد.
– پیام ها
1- تخفيف وآسان‌گيرى در احكام، از ويژگى‌هاى دين اسلام است. «أُحِلَّ لَكُمْ»
2- رعايت ادب در سخن، از ويژگى‌هاى قرآن است. «رفث» به معناى سخن گفتن پيرامون مسائل زناشويى است كه در آيه به كنايه از آميزش آمده است.
3- هر كجا خواستيد راهى را ببنديد، يك راه مشروع را باز بگذاريد. چون خداوند در روز رمضان، آميزش را ممنوع مى‌كند، لذا در شب آنرا مجاز مى‌شمرد. «1» «أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ»
4- عبادتِ روز و لذّت مشروع شب، نشانه‌ى جامعيّت دين است. در يك آيه، هم احكام روزه وهم مسائل زناشويى آمده است. «أُحِلَّ لَكُمْ لَيْلَةَ الصِّيامِ الرَّفَثُ إِلى نِسائِكُمْ»
5- اسلام به نيازهاى طبيعى توجّه كامل دارد. «الرَّفَثُ إِلى نِسائِكُمْ»
6- نياز زن و مرد به يكديگر، دو طرفه است و هريك براى پوشش نيازهاى طبيعى خود به ديگرى نيازمند است. «هُنَّ لِباسٌ لَكُمْ وَ أَنْتُمْ لِباسٌ لَهُنَّ»
7- خداوند از جزئيات كارهاى انسان آگاه است. «عَلِمَ اللَّهُ أَنَّكُمْ»
8- انسان، جايزالخطا وغريزه جنسى در او قوى است. «كُنْتُمْ تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ»
9- ترك فرمان خدا، خيانت و ظلمى است به خود ما. «تَخْتانُونَ أَنْفُسَكُمْ»
10- در آميزش و فرزند خواهى، براى خداوند تكليف معيّن نكنيد كه پسر باشد يا دختر. «وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ»
11- حتّى آميزش جنسى بايد هدفدار باشد. «وَ ابْتَغُوا ما كَتَبَ اللَّهُ لَكُمْ»
«1». با اينكه آميزش جنسى، در اوّل هر ماه مكروه است، لكن در اوّل ماه رمضان مستحبّ است و شايد به خاطر اين است كه بايد به نحوى مردم را تأمين نمود، سپس از آنان تكليف خواست.
12- معيار احكام اسلامى، معيارهاى عمومى، طبيعى و ساده است. پيدا شدن سپيده‌ى صبح يا تاريكى شب را، هركس در هر كجا باشد مى‌تواند بفهمد.
«يَتَبَيَّنَ لَكُمُ الْخَيْطُ الْأَبْيَضُ مِنَ الْخَيْطِ الْأَسْوَدِ»
13- نقش زمان‌بندى را در عبادات فراموش نكنيم. «أَتِمُّوا الصِّيامَ إِلَى اللَّيْلِ»
14- اعتكاف، سكونت در مسجد است، مشروط به روزه گرفتن. «عاكِفُونَ فِي الْمَساجِدِ»
15- پيشگيرى از گناه لازم است. قرآن مى‌فرمايد: به گناه نزديك نشويد. چون نزديك شدن به گناه همان و افتادن در آن همان. «فَلا تَقْرَبُوها»
16- تقوا، فلسفه‌ى احكام الهى است. روزه براى تقواست، آميزش جنسى مشروع نيز براى تقواست. «1» «لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ»
17- عمل به دستورات الهى، بستر رشد و تقوا مى‌باشد. «لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ»
تفسیر نور