مبایعه نامه که بیع نامه نیز نامیده می شود، نوشته ای است که در مورد یک بیع یا قراداد خرید و فروش تنظیم می شود. در این قرارداد، یک طرف اقدام به فروش مال خود نموده و طرف دیگر برای خرید آن مال و پرداخت قیمت آن با وی توافق می کند. در مبایعه نامه، دو طرف تعهداتی مختلفی را در مقابل یکدیگر بر عهده می گیرند، اما در شرایطی که نیاز به تنظیم سند رسمی برای انتقال انجام گرفته بوده، شاید به جرات بتوان گفت که مهم ترین این تعهدات، تعهد به حضور در دفتر اسناد رسمی جهت تنظیم سند رسمی می باشد. بیع و فروش املاک و اتومبیل، نمونه ای از این معاملات می باشند.
در ادامه لازم است تا تفاوت مبایعه نامه با یک اصطلاح دیگر یعنی قول نامه نیز توضیح داده شود. در عرف عامه ، اغلب قول نامه به همان معنای مبایعه نامه استفاده شده و به معنی سند عادی ای است که برای خرید و فروش تنظیم می شود. اما این دو در اصطلاح حقوقی متفاوت می باشند؛
با این توضیح که مبایعه نامه یا بیع نامه همانطور که گفته شد، به سندی عادی گفته می شود که ضمن آن قرارداد فروش یک مال غیر منقول یا مال منقول نوشته و ثبت می گردد؛ در حالی که در قولنامه، سند تعهد به بیع یا تعهد به انتقال بوده که ضمن آن، طرفین به طور مقدماتی توافق می کنند که در صورت فراهم شدن شرایط درتاریخ معینی جهت انعقاد قرارداد و انتقال مال در آن زمان در محل خاصی حاضر شوند. بنابراین قولنامه، سند تعهد به انتقال می باشد و مبایعه نامه، سند انتقال.
– ویژگی های مبایعه نامه
1- مبایعه نامه همانطور که از عنوان آن مشخص است، به مبایعه و قرارداد خرید و فروش یا همان عقد بیع اختصاص دارد.
2- ویژگی دیگر مبایعه نامه آن است که مبایعه نامه اختصاص به املاک نداشته، بلکه برای قرارداد خرید و فروش تمامی اموال منقول و غیر منقول می تواند مورد استفاده قرار گیرد.
3- مبایعه نامه یک سند عادی است و اعتبار سند رسمی را دارا نمی باشد.
4- هرچند مبایعه نامه، سند رسمی محسوب نشده، اما از آنجا که اصولا یک عقد لازم می باشد، هیچ یک از طرفین حق نداشته به صورت یک طرفه آن را به هم زده و فسخ نماید و به این بهانه از انجام تعهدات خود در مبایعه نامه و به خصوص، تنظیم سند رسمی در تاریخ تعیین شده خودداری نماید.
5- ضمانت اجرای عدم انجام تعهدات مذکور در مبایعه نامه آن است که طرف مقابل می تواند الزام به انجام تعهد طرف متخلف را از دادگاه خواسته و علاوه بر اقدام به دریافت خسارت تاخیر تادیه، در مواردی برای فسخ مبایعه نامه نیز اقدام نماید.