طلاق، به عنوان یکی از راه های پایان دادن به نکاح دائم، دارای انواع مختلفی، از جمله، طلاق رجعی و بائن می باشد. منظور از طلاق بائن، طلاقی است که در آن، برخلاف طلاق رجعی، شوهر حق ندارد تا در مدت عده، به زن رجوع نماید. یکی از انواع این طلاق، طلاق خلع بوده و با توجه به اینکه در بسیاری از موارد، شوهران، رضایتی برای طلاق خلع نداشته، این سوالات، از سوی بسیاری از زنان مطرح می گردد که آیا در طلاق خلع رضایت شوهر لازم است؟ و اینکه آیا مطابق مقررات مربوط به شرایط و نحوه انجام این طلاق، بدون رضایت شوهر و صرفا با بذل مهریه، می توان طلاق خلع گرفت؟
برای پاسخ دادن به سوالات فوق و بررسی تاثیر رضایت شوهر در طلاق خلع، بهتر است تا ابتدا، تعریفی از این نوع از طلاق داشته و پس از مشخص شدن ماهیت طلاق و شرایط آن، به این پرسش چواب دهیم که آیا در طلاق خلع رضایت شوهر لازم است یا خیر؟
قانون مدنی، در ماده 1146 خود، طلاق خلع را این گونه تعریف کرده است : « طلاق خلع، آن است که زن به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر می دهد، طلاق بگیرد؛ اعم ازاینکه مال مزبور، عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد»
بنابراین، طلاق خلع، نوعی از طلاق است که در آن، زن از شوهر خود، کراهت یا تنفر شدید داشته و به همین دلیل، مالی را تحت عنوان فدیه به شوهر می دهد تا بتواند طلاق بگیرد. این مال یا همان فدیه، می تواند به میزان مهریه، کمتر و یا حتی، بیشتر از آن باشد.
در نگاه اول به این ماده، به نظر می رسد که صرف دادن فدیه یا مهریه به زوج، این امکان را به زوجه داده تا برای طلاق خلع اقدام نماید و بنابراین، با بخشیدن مهر، طلاق خلع بدون رضایت شوهر، برای زن، امکان پذیر می باشد.
اما، باید به این نکته توجه نمود که از آنجا که مطابق قوانین شرع و مقررات قانون مدنی کشور ما که عمدتا منبعث از شرع بوده، اختیار طلاق، در دست شوهر است، برای انجام طلاق خلع، رضایت وی، مورد نیاز بوده و بدون رضایت وی، زن نمی تواند برای طلاق خلع اقدام نماید. بنابراین، پاسخ این سوال که آیا در طلاق خلع رضایت شوهر لازم است، مثبت بوده و مطابق مقررات نحوه طلاق خلع، رضایت شوهر، از مهم ترین شرایط این نوع از طلاق می باشد.
با این وجود، باید به این نکته نیز توجه کرد که در یک فرض استثنایی، این امکان برای زوجه وجود داشته تا برای طلاق خلع بدون رضایت زوج، اقدام کرده و آن، فرضی است که زن، وکالت بلاعزل در طلاق خلع و رضایت شوهر را از وی گرفته باشد.
با این توضیح که اگر شوهر، با حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی، به زن خود، وکالت در طلاق خلع و رضایت بر انجام آن داده و نوع وکالت نیز بلاعزل باشد، از آنجا که امکان عزل وکیل(زن) از سوی موکل(شوهر) وجود نداشته و در نتیجه، وکالت اعطایی، غیر قابل ابطال بوده، حتی اگر در هنگام اقدام زن برای طلاق خلع، شوهر، رضایتی برای طلاق نداشته باشد، زن، حق اقدام برای طلاق را داشته و بنابراین، با کمی مسامحه می توان گفت که در این فرض، طلاق خلع بدون رضایت شوهر، امکان پذیر می باشد.
– شرایط طلاق خلع بدون رضایت شوهر
برای اینکه زن بتواند برای طلاق خلع بدون رضایت شوهر اقدام کند، لازم است تا همانند تمامی انواع طلاق، شرایط خاصی وجود داشته باشد. لذا، در این بخش، به این سوال پاسخ خواهیم داد که شرایط طلاق خلع بدون رضایت شوهر چیست؟
اولین و پایه ای ترین شرط از شرایط طلاق خلع بدون رضایت شوهر، این است که زن باید از شوهر خود، کراهت یا تنفر داشته باشد. برخلاف طلاق مبارات که در آنجا کراهت و تنفر، دو طرفه است و شوهر نیز از زن خود کراهت دارد.
به منظور انجام طلاق، زوجه باید مالی را تحت عنوان فدیه طلاق خلع، به زوج بدهد. این مال می تواند، مالی، از جنس مهریه یا غیر آن بوده و میزان آن نیز می تواند، به میزان مهریه توافق شده، کمتر از آن و یا حتی بیش تر از مهر توافق شده در سند ازدواج باشد.
اما، مهم ترین شرط از شرایط طلاق خلع بدون رضایت شوهر، این شرط است که حتما زن باید از شوهر خود، وکالت در طلاق خلع داشته که این وکالت نامه، در یکی از دفاتر اسناد رسمی کشور، تنظیم شده و ضمن آن، زوج، وکالت در طلاق خلع، بذل مهریه به میزان کمتر یا بیشتر یا معادل مهر، با مالی از جنس مهریه و یا غیر آن را به زن خود داده و این وکالت نیز از نوع بلاعزل باشد.
لازم به ذکر است که دلیل تاکید بر لزوم شرط بلاعزل بودن این نوع از وکالت در طلاق، این است که مطابق مقررات نحوه اعطای وکالت، اگر وکالت در طلاق خلع، از نوع بلاعزل نباشد، زمانی که زوجه برای طلاق اقدام کرده و زوج، رضایتی برای طلاق ندارد، می تواند برای عزل وکیل(زن) اقدام کرده و در نتیجه، طلاق خلع، برای زن، دیگر امکان پذیر نخواهد بود.