1- ایمان به خدا و دینداری: زوجین بايد پايبند به ارزش‌های الهی و دينی باشند و به وعده‌ها و تعهدات خويش نسبت به همدیگر عمل نمايند. مردی در نامه‌ای از امام باقر(ع) سوال کرد جوانی به خواستگاری دخترم آمده است، نظر شما چيست؟ امام در پاسخ به او نوشت: جوانی که به خواستگاری دخترت آمده، اگر اخلاق و ايمان او مورد رضايت است بهاو زن بده.
امام صادق(ع) فرمود: اگر مردی با زنی برای جمال يا مالش ازدواج کند به همین امر واگذار می‌شود ولی اگر برای دينداری بودن با او ازدواج کند خدا مال و جمال را نيز نصيبش می‌گرداند. (وسائل الشيعه، ج14)
نکته: دينداری افراد فقط به انجام واجبات مثل نماز و روزه و… نيست چرا که به اينها عادت می‌کنند، بلکه دينداري را به وسيله امانتداری و وفای به عهد و اجتناب از مال حرام و درستکاری و تقيد به امر به معروف و نهی از منکر و رعايت حقوق ديگران و اجتناب از ظلم و تعدی، می‌توان تشخيص داد. راه تشخيص دينداری افراد، معاشرت و معامله با آنهاست، چون انسان با نزديک شدن به آنها و معاشرت با آنها احيانا پايبند بودن در معاملاتی که صورت می‌گيرد و تقيد افراد را به مسائل دینی متوجه خواهد شد.
2- اخلاق خوب: اخلاق نيک، يکی از معيارهای اساسی ازدواج است که بايد در انتخاب همسر ايده‌آل مورد توجه قرار گيرد و اخلاق نيک از برجسته‌ترين و برترين صفاتی است که همسر آينده بايد به آن مزين باشد، به طوری که امام جعفرصادق(ع) فرمود: با زن خوش اخلاق و دارای اخلاق نيکو ازدواج کنيد. (وسائل الشيعه، ج7، ص59)
3- هم کفو بودن همسران: کفو در لغت به معنای شبيه و مانند است، بين دختر و پسر بايد سنخيت باشد، در قرآن و روايات ائمه معصومين(ع) در مورد تناسب بين زوجين سفارش زيادی شده است. به طوری که مهمترين تناسب و سنخيتی که بين دختر و پسر بايد لحاظ شود دينداری است. امام صادق(ع) فرمود: دختر دانا و با معرفت جز با جوان با معرفت و شايسته زندگی نمی‌کند (بحارالانوار، ج100)
4- عاقل بودن: عقل از مهمترين شرايط يک همسر ايده‌آل به حساب می‌آيد چون اداره زندگی به‌دست انسان خردمند در جهت پيمودن راه سعادت بسيار مهم است. همسر با تعقل و متفکر و مدير، می‌تواند کانون خانواده را گرم و با صفا کند.
5- اصالت و شرافت خانوادگی: شرافت و اصالت خانوادگی افراد در اخلاق، عفت، وفای به عهد و ديانت آنها است. خانواده‌ای که دارای شخصيت اخلاقی و روحی و معنوی بالايی هستند و افرادی که در دامن خانواده‌های اصيل پرورش پيدا کرده‌اند می‌توانند همسر صالح و شايسته‌ای برای همديگر باشند و در تربيت فرزندانشان می‌توانند موفق شوند.
6- تحصيلات علمی: خانواده‌هايی که دارای تحصيلات علمی قابل قبولی هستند می‌توانند در تربيت فرزندان و وظايف مرد و زن نسبت به يکديگر موفق باشند. البته اين شرط به عنوان شرط اساسی در ازدواج نبايد مد نظر باشد بلکه بعد از ايمان و دينداری و اخلاق حسنه و شرافت و اصالت خانوادگی می‌تواند به عنوان شرط کمال محسوب شود. همچنین همراه علم بايد تزکيه نفس باشد که در آن صورت بسيار مفيد است ولی اگر علم بدون تهذيب نفس باشد نه تنها نمیتواند يک مزيت باشد بلکه چه بسا باعث از هم پاشيدگی خانواده‌ها می‌شود.
7- سلامت جسم و روان: همسر سالم و با سلامت روان در اداره خانه و فرزندانش موفق‌تر است و به وظايف شرعی و اخلاقی خود بهتر عمل می‌کند. البته بعضی از بيماری‌های جسمی و روحی با معاجله قابل درمان هستند و اين در مسائل خانوادگی مشکلی را به بار نمی‌آورد ولی اگر شخص دارای بيماری‌های روحی غير‌قابل درمان باشدممکن است در انجام وظايف همسری‌اش ناتوان بماند.
8- وضعیت اقتصادی: در جامعه اسلامی ما، متأسفانه بعضی از خانواده‌ها برای مال و ثروت به قدری اهميت قايلند که از شروط اساسی و اصلی ازدواج اعم از ديانت، نجابت، عفت، تقوا، اخلاق نيک، شرافت و اصالت خانوادگی غافل می‌مانند و فکر می‌کنند اگر همسری از خانواده ثروتمند انتخاب کنند خوشبخت می‌شوند و حال اين که آمار غير آن را نشان می‌دهد.
9- عفت و پاکدامنی: پاکدامنی و عفت، در تحکيم خانواده و سلامتی نسل و تقويت بعد روحانی و معنوی و طهارت قلب و روح نقش به سزايی دارد.
