از جمله مهم ترین حقوق مالی که به موجب عقد ازدواج به زن تعلق می گیرد، مهریه است . بر اساس ماده 1082 قانون مدنی ” به مجرد عقد ، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید ” آن گونه که از این ماده بر می آید ، به محض این که عقد ازدواج میان زن و مرد بسته شد زن مالک مهریه ای است که قبل و پس از مرگ مرد بر ذمه او قرار گرفته است و می تواند هر گونه که بخواهد آن را مطالبه کند یا حتی با بخشیدن مهریه ذمه مرد را بری کند .
مهریه زن در هر صورت حتی بعد از فوت شوهر قابل مطالبه است و مسائلی همچون رابطه نامشروع ، نشوز و عدم تمکین او ارتباطی به دریافت مهریه از طرف او و پرداخت مهر زوجه توسط مرد نخواهد داشت .
اگر مرد پیش از این که با همسرش نزدیکی کند فوت شود ، زن همچنان می تواند مهریه خود را از ترکه مرد دریافت کند و از این لحاظ با طلاق تفاوت دارد که مهریه دختر باکره بعد از طلاق برابر با نیمی از مهریه ای است که در عقد تعیین شده است اما اگر شوهر پیش از ارتباط زناشویی فوت کند ، زن مستحق تمام مهریه خواهد بود .
طبق ماده 226 قانون امور حسبی ورثه مجبور به پرداخت مهریه نیست و در صورتی که ترکه به اندازه کافی برای پرداخت مهریه یا دیگر دیون متوفی نباشد ، اموال باقی مانده به نسبت بدهی بین طلب کاران تقسیم می شود : “ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می شود ” هر چند طبق ماده 228 این قانون اگر ورثه بخواهند از اموال خود مهریه را بپردازند ممانعتی وجود ندارد : ” ورثه می‌توانند دیون را از ترکه یا از مال خود ادا نمایند ”
بنابراین مهریه زن پس از مرگ شوهر ، هم در عقد دائم و هم در عقد موقت قابل مطالبه است و از این جهت با هم تفاوتی ندارند و تنها تفاوت آن ها در این است که اگر عقد موقت به ثبت رسمی نرسیده باشد ، امکان مطالبه آن از طریق اجرای ثبت وجود ندارد .
– مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر
همانطور که اشاره شد ، یکی از مهم ترین موارد حقوق زن بعد از فوت شوهر ، مهریه است و به محض انعقاد عقد نکاح ، زن مستحق گرفتن مهریه می شود و تفاوتی بین مهریه زن دوم بعد از فوت شوهر با زن اول او ندارد . همچنین مهریه همسر دوم در هر شرایطی قابل دریافت است ولو این که ازدواج زن دوم و مرد متوفی دائمی نباشد . هرچند زن و مرد در عقد موقت از هم ارث نمی برند اما تکلیف مهریه جداست و زوجه پس از مرگ مرد مهریه را می تواند از ما ترک او دریافت کند .
نکته: مهر زوجه اول هیچ ارجحیتی بر مهریه زن دوم ندارد.
– چگونگی دریافت مهریه زن بعد از فوت شوهر
بر اساس قانون مدنی ، زمانی که شخصی فوت می شود ، ابتدا باید دیون و بدهی های مالی او باید پرداخت شود و سپس اگر چیزی باقی ماند ، میان ورثه او تقسیم می شود . بنابراین ، در صورتی که مردی فوت کند و مهریه همسرش را نپرداخته باشد ، زن می تواند ، مهریه اش را مطالبه نماید ؛ چگونگی دریافت مهریه زن بعد از فوت شوهر از قرار زیر است :
1- اجرای ثبت : مطالبه مهریه از طریق ثبت اولین قدم برای گرفتن مهریه است . طبق ماده 93 قانون ثبت املاک و اسناد : ” کلیه اسناد رسمی راجع به معاملات املاک ثبت شده مستقلا و بدون مراجعه به محاکم لازم الاجرا است .” از آن جایی که سند ازدواج هم سند رسمی محسوب می شود و ذیل آن میزان مهریه مشخص شده است ، زن باید با مراجعه به دوایر ثبت اسناد مهریه خود را طلب کند و سپس این مرجع به وراث شوهر ابلاغ می کند تا مهریه زن را پرداخت کنند . هزینه درخواست مهریه از اجرای ثبت برابر یک بیستم مبلغ مهریه است .
زن باید ابتدا با در دست داشتن سند ازدواج خود به دفترخانه محلی که عقد ازدواج در آن جا ثبت شده ، مراجعه کند و سر دفتر ، اجرائیه پرداخت مهریه را صادر می کند و پس از آن ورثه را از این اجرائیه به وسیله پست سفارشی مطلع می کند و در صورتی که ورثه ظرف مدت ده روز از دریافت ابلاغیه مهریه او را پرداخت نکردند ، ترکه مهر و موم و توقیف می شود و در صورتی که اموالی برای توقیف وجود نداشته باشد، زن پس از دریافت یک گواهی از اداره ثبت ، می تواند از طریق دادگاه اقدام کند.
2- دادگاه : در صورتی که زن موفق به دریافت مهریه خود از طریق اجرای ثبت نشد ، باید دادخواست مطالبه مهریه را به طرفیت ورثه متوفی به دادگاه خانواده تقدیم کند . هزینه دادرسی مهریه در دادگاه برابر سه و نیم درصد مبلغ مهریه است . مهریه زن طبق ماده 226 قانون امور حسبی از دیون ممتاز است یعنی پرداخت آن بر دیگر دیون ارجحیت دارد :
“ورثه ملزم نیستند غیر از ترکه چیزی به بستانکاران بدهند و اگر ترکه برای اداء تمام دیون کافی نباشد ترکه مابین تمام بستانکاران به نسبت طلب آنها تقسیم می‌شود … در موقع تقسیم، دیونی که به موجب قوانین دارای حق تقدم و رجحان هستند رعایت خواهد شد. بستانکاران زیر هر یک به ترتیب حق تقدم بر دیگران دارند: … طبقه چهارم : الف ) نفقه زن مطابق ماده 1206 قانون مدنی ب ) مهریه زن تا میزان ده هزار ریال ”
همچنین طبق ماده مذکور، هر چند خوانده دعوای مهریه پس از مرگ مرد ، ورثه او هستند مهریه از اموال باقی مانده متوفی پرداخت می شود و زن به هیچ وجه امکان دریافت مهریه را از وراث مرد را نخواهد داشت و مهریه فقط باید از محل ترکه پرداخت شود مگر این که وراث برای پرداخت مهریه رضایت داشته باشند. همچنین در صورتی که اموالی که متوفی به جای گذاشته است کافی نباشد، به نسبت مطالبات هر شخص ، اموال او میان طلب کاران تقسیم می شود .
البته نکته مهمی که در رابطه با مهریه زن دائم بعد از فوت شوهر وجود دارد ، آن است که مهر زوجه غیر از ارثی است که به وی تعلق می گیرد . به این معنا که در صورت فوت شوهر، زوجه هم قادر به مطالبه ارث بر طبق قانون مدنی خواهد بود و هم می تواند مهریه اش را مطالبه نماید .