مسائل حقوقی اجرائیه

آیه 24 سوره نساء وَالْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ ۖ كِتَابَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ ۚ وَأُحِلَّ لَكُمْ مَا وَرَاءَ ذَٰلِكُمْ أَنْ تَبْتَغُوا بِأَمْوَالِكُمْ مُحْصِنِينَ غَيْرَ مُسَافِحِينَ ۚ فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةً ۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيْكُمْ فِيمَا تَرَاضَيْتُمْ بِهِ مِنْ بَعْدِ الْفَرِيضَةِ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمًا و زنان شوهردار (بر شما حرام است؛) مگر آنها را که (از راه اسارت) مالک شده‌اید؛ (زیرا اسارت آنها در حکم طلاق است؛) اینها احکامی است که خداوند بر شما مقرّر داشته است. اما زنان دیگر غیر از اینها (که گفته شد)، برای شما حلال است که با اموال خود، آنان را اختیار کنید؛ در حالی که پاکدامن باشید و از زنا، خودداری نمایید. و زنانی را که متعه ( ازدواج موقت)‌ می‌کنید، واجب است مهر آنها را بپردازید. و گناهی بر شما نیست در آنچه بعد از تعیین مهر، با یکدیگر توافق کرده‌اید. (بعداً می‌توانید با توافق، آن را کم یا زیاد کنید.) خداوند، دانا و حکیم است.

بر اساس قانون ، تدلیس یا فریب در ازدواج می تواند در عقد دائم و یا در عقد موقت صورت بگیرد . به این صورت که مرد خود را به لحاظ مالی متمکن و ثروتمند معرفی کند و یا اینکه جایگاه اجتماعی ، شغل یا شرایط خانوادگی مطلوبی را مطرح کند در حالیکه اینگونه نیست . یکی دیگر از مصادیق فریب در ازدواج موقت ، آن است که مرد خود را مجرد معرفی کند ، در حالیکه متاهل و دارای همسر و فرزند است . همچنین اگر زن عیوب ظاهری خود را بپوشاند و خود را به گونه ای که نیست معرفی کند که مرد به ازدواج موقت ترغیب شود ، فریب در ازدواج موقت محقق شده است . نکته مهمی که در مورد فریب در ازدواج موقت وجود دارد آن است که کسی که در ازدواج موقت فریب خورده است ، می تواند اقدام به فسخ عقد موقت نماید .

اثبات ازدواج موقت به آن دلیل حایز اهمیت است که گاهی زوجه در طول عقد موقت باردار می شود و به همین دلیل ، اگر عقد موقت به ثبت نرسیده باشد ، اصولا گرفتن شناسنامه برای فرزند متولد از عقد موقت دشوار است . علاوه بر این ، دریافت مهریه زن در عقد موقت و همچنین نفقه در عقد موقت ، منوط به آن است که زن بتواند ابتدا عقد موقت را به اثبات برساند . به همین دلیل ، نخست ، اثبات ازدواج موقت یا صیغه توسط دادگاه مورد بررسی قرار می گیرد و سپس به اصل دعوای نفقه ، مهریه یا شناسنامه فرزند رسیدگی خواهد شد . ادله اثبات دعوا بر اساس قانون عبارتند از شهادت ، اقرار ، سند ، تحقیقات محلی ، رجوع به کارشناس ، سوگند و ... . بنابراین ، در صورت اقامه دعوا در دادگاه توسط زن ، نحوه اثبات ازدواج موقت آن است که زن با استناد به یکی از دلایل پیش گفته ، ادعای خود را ثابت کند . بنابراین ، اگر زن شاهدی دارد که از ازدواج موقت میان زوجین مطلع است ، می تواند به شهادت او استناد کند . یا اگر مرد در دادگاه ضمن صحبت های خودش اقرار به ازدواج موقت با زن کند ، ازدواج موقت میان زوجین ثابت می شود . همچنین در صورتی که زن و مرد با هم زندگی مشترک داشته اند و مرد وسایل و لوازمی را برای زندگی مشترک تهیه کرده می تواند قرینه ای بر ازدواج موقت یا صیغه میان زوجین[...]

بر اساس ماده 1113 قانون مدنی، در عقد موقت ، زن ، حق دریافت نفقه ندارد ؛ مگر در دو حالت . حالت اول ، این است که حین عقد موقت یا صیغه ، شرط شده باشد که زن ، حق دریافت نفقه داشته باشد و حالت دوم ، این است که عقد موقت ، بر این مبنا میان طرفین منعقد شده باشد که زن ، نفقه دریافت کند ؛ حتی اگر زن و شوهر ، حین صیغه ، شرطی بابت دریافت نفقه ، نکرده باشند . مورد دیگر از حقوق زن در صیغه موقت ، ارث زن در عقد موقت می باشد . به عبارت دیگر ، این سوال ممکن است مطرح شود که آیا در صورت فوت شوهر در عقد موقت یا صیغه ، همسر وی می تواند از ارث وی بهره مند شود یا خیر ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر خلاف عقد دائم ، در عقد موقت یا صیغه ، میان زن و شوهر ، رابطه توارث برقرار نمی شود و به همین دلیل ، در صورتی که مرد ، حین عقد موقت ، فوت کرده باشد ، زن نمی تواند از وی ارث ببرد . مورد بعدی در رابطه با حقوق زن در صیغه موقت ، مربوط به مهریه زن در صیغه موقت می باشد . همانطور که بیان شد ، یکی از مهم ترین شرایط صحت ازدواج موقت ، این است که در زمان عقد ، مهریه زن ، به صورت دقیق ، تعیین شده باشد و در غیر[...]

ازدواج از نظر شيعه بر دو نوع است: «ازدواج دائم» و «ازدواج موقت»؛ نوع اوّل مورد اتّفاق عموم مسلمانان مى باشد؛ ولى نوع دوم يعنى «ازدواج محدود و موقت» كه گاهى از آن به «متعه» نيز تعبير مى شود و آيه صريح قرآن مجيد گواه بر مشروعيت آن است: «فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ»(1)؛ ([شما اي مؤمنين] زنانى را كه متعه [ازدواج موقت] مى كنيد واجب است مهر آنها را بپردازيد شيعه مى گويد همان طور كه در آغاز اسلام اين نوع ازدواج، مشروع بوده، الآن هم مشروع است و تا ابد هم مشروع خواهد بود؛ ولى همواره يك كشمكش دامنه دار در اين ميان و ديگران بر سر اين موضوع وجود داشته و تاريخچه اين نزاع به زمان ياران پيغمبر(صلى الله عليه و آله) مى رسد. از آنجا كه اين مسئله از جهاتى واجد اهميّت است بد نيست كمى مشروح تر درباره آن بحث و گفتگو كنيم و گوشه اى از حقايق مربوط به آن را براى روشن ساختن افكار همه برادران مسلمان تشريح نماييم. - ازدواج موقّت از نظر شيعه يكى از مسائل غير قابل انكارى كه هر كس اگر كمترين سر و كارى با قوانين و احكام داشته باشد در آن ترديد نمى كند، نكاح متعه (ازدواج موقت) يعنى عقدى كه زمان محدود و معينى دارد، مي باشد كه از طرف شخص پيامبر اسلام(صلی الله عليه وآله) تشريع و تجويز شده و جمعى از اصحاب پيغمبر(صلى الله عليه و آله) در زمان حيات آن حضرت و بعد از رحلت او از اين قانون استفاده كرده اند.[...]

يكي از سؤالاتي كه در بحث «ازدواج موقت» روي آن جنجال فراوان شده و افراد غير مطلع به گمان خود آن را از نقاط ضعف اين موضوع گرفته اند، درحالى كه كوچكترين اشكالى در آن وجود ندارد اين است كه: تكليف فرزندانى كه ثمره چنين ازدواجى هستند چيست؟ آيا بچه هاى صيغه فرزندان مشروعى هستند؟ آيا آنها سرگردان و بلاتكليف نخواهند شد؟! گمان مى كنيم پاسخ اين سؤال با توجه به احکام و شرایط ازدواج موقت روشن باشد؛ زيرا: فرزندانى كه ثمره چنين ازدواجى هستند هيچ گونه تفاوتى با فرزندان ازدواج دائم ندارند و مشمول تمام حمايت هاى شرعى و قانونى يك فرزند عادى خواهند بود؛ مخصوصاً با ثبت مشخصات مرد و زن در دفاتر مخصوص و تنظيم عقدنامه، نه بلاتكليفى براى چنين فرزندانى پيش مى آيد و نه سرگردانى. ما تعجب مى كنيم اين همه فرزندان نامشروعى كه بر اثر روابط نامشروع در اجتماعات كنونى (مخصوصاً كشورهاى اروپايى و امريكايى كه طبق مداركى كه در دست است اين موضوع در آنجا به صورت ننگينى در آمده) فكر اين نويسندگان را ناراحت نكرده و گويا وضعيت آنها را بلاتكليف و سرگردان نمى دانند؛ اما فرزندان ازدواج موقت كه همه چيز آنها روشن است، پدر و مادر و شرايط ازدواج و حريم زوجيت بالاخره همه چيز آنها معلوم مى باشد و از يك نطفه پاك و در رحم پاك به وجود آمده اند، اسباب ناراحتى فكر اين آقايان شده است؟! اين هم ناگفته نماند كه از نظر قوانين اسلامى هيچ مانعى ندارد طرفين اگر مايل به داشتن فرزند نباشند با وسايلى[...]

ازدواج موقّت در غالب شرایط و احکام همچون ازدواج دائم است: 1ـ زن و شوهر باید با کمال رضایت و اختیار، بدون اجبار یکدیگر را به همسرى انتخاب کنند. 2ـ صیغه عقد با لفظ «نکاح» و «ازدواج» یا لفظ «متعه» باید جارى شود و الفاظ دیگر کارساز نیست. 3ـ اگر زوجه باکره است اجازه ولى لازم است و در غیر باکره لازم نیست. 4ـ مدّت عقد و مهریّه باید دقیقاً تعیین شود و اگر ذکر مدّت فراموش شود، به فتواى بسیارى از فقها تبدیل به عقد دائم خواهد شد (و این خود دلیل بر آن است که ماهیّت هر دو نوع از نکاح یکى است و تنها فرق در ذکر مدّت و عدم ذکر آن است). 5ـ پایان مدّت به منزله طلاق است و بلافاصله زن باید عدّه نگه دارد، (هرگاه آمیزش صورت گرفته باشد) 6ـ عدّه عقد دائم سه بارعادت ماهیانه دیدن است که با دیدن مرحله سوّم عدّه تمام مى شود، ولى عدّه عقد موقّت دوبار بیشتر نیست. 7ـ فرزندان متولّد شده از عقد موقّت فرزندانى مشروع هستند و تمام احکام فرزند متولّد از عقد دائم را ـ بدون استثنا ـ دارند و از پدر و مادر و برادران و سایر بستگان ارث مى برند، و هیچ تفاوتى در سایر حقوق میان این دو گروه از فرزندان نیست. فرزندان عقد موقّت، باید تحت تکفّل پدر ومادر باشند و نفقه وتمام هزینه هاى آنها ـ همانند فرزندان عقد دائم ـ باید پرداخته شود.

منکران ازدواج موقّت (یعنى غالب برادران اهل سنّت) هنگامى که تحت فشار جوانان و اقشار دیگر محروم قرار گرفته اند، تدریجاً به نوعى ازدواج ـ شبیه ازدواج موقّت ـ تن در داده اند و آن را «ازدواج مسیار» مى نامند، هر چند نام آن را ازدواج موقّت نمى گذارند، ولى در عمل هیچ تفاوتى با ازدواج موقّت ندارد؛ به این ترتیب که اجازه مى دهند فرد نیازمند به ازدواج، با زنى ازدواج دائم کند در حالى که قصد دارد بعد از مدّت کوتاهى او را طلاق دهد و با او شرط مى کند که نه حقّ نفقه داشته باشد و نه شب خوابى و نه ارث! یعنى دقیقاً شبیه ازدواج موقّت، با این تفاوت که در این جا با طلاق از هم جدا مى شوند و در ازدواج موقّت با بخشیدن باقیمانده مدّت یا سرآمدن مدّت و هر دو از آغاز زمان محدودى را در نظر دارند.

اتفاق عموم علماى اسلام بلكه ضرورت دين بر اين است كه «ازدواج موقت» در آغاز اسلام مشروع بوده و گفتگو درباره دلالت آيه 24 سوره «نساء»: «فَمَا اسْتَمْتَعْتُمْ بِهِ مِنْهُنَّ فَآتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَريضَةً» بر مشروعيت متعه هيچ گونه منافاتى با مسلّم بودن اصل حكم ندارد؛ زيرا مخالفان معتقدند كه مشروعيت حكم از سنت پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) ثابت شده است و حتى مسلمانان در آغاز اسلام به آن عمل كرده اند و جمله معروفى كه از عمر نقل شده «مُتْعَتَانِ كانَتَا عَلَى عَهْدِ رَسُولِ اللهِ وَ اَنَا مُحَرِمُهُما وَ مُعاقَبٌ عَلَيهِمِا، مُتْعَةُ النِّساءِ وَ مُتْعَةُ الْحَجِّ»(1)؛ (دو متعه در زمان پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله و سلم) بود كه من آنها را حرام كردم و بر آنها مجازات مى كنم، متعه زنان و حج تمتع[كه نوع خاصى از حج است]) دليل روشنى بر وجود اين حكم در عصر پيامبر خدا(صلى الله عليه و آله و سلم) است منتها مخالفان اين حكم، مدعى هستند كه بعداً نسخ و تحريم شده است. اما جالب توجه اينكه رواياتى كه درباره نسخ حكم مزبور ادعا مى كنند كاملاً مختلف و پريشان است، بعضى مى گويند خود پيامبر اكرم(صلى الله عليه و آله و سلم) اين حكم را نسخ كرده و بنابراين ناسخ آن، سنت و حديث پيامبر اسلام(صلى الله عليه و آله و سلم) است و بعضى مى گويند ناسخ آن، آيه طلاق است: «إِذا طَلَّقْتُمُ النِّساءَ فَطَلِّقُوهُنَّ لِعِدَّتِهِنَّ»(2)؛ (هنگامى كه زنان را طلاق داديد بايد طلاق در زمان مناسب عده باشد) در حالى كه اين آيه ارتباطى با[...]

یکى از مواردى که شیعیان را به بدعت گذارى متهم مى کنند بحث ازدواج موقت است. در حالى که ازدواج موقت از احکام شرعى است و ریشه در کتاب و سنت دارد توضیح مطلب این که: فقه شیعه به پیروى از قرآن و سنت، دو گونه ازدواج را صحیح مى داند: ازدواج دائم (که بى نیاز از توضیح است) و ازدواج موقت یا متعه، به این صورت که مرد و زن پیوند زناشویى را براى مدّت معیّنى منعقد مى سازند، به شرط آنکه مانع شرعى از جهت نسب یا رضاع براى ازدواج وجود نداشته باشد، پس از آنکه مبلغى را به عنوان مهریه تعیین مى کنند و پس از گذشتن آن مدّت تعیین شده، بدون اجراى طلاق، از هم جدا مى شوند. اگر از این ازدواج موقّت فرزندى به دنیا بیاید، فرزند شرعى آن دو است و از آنان ارث مى برد. زن هم پس از سپرى شدن مدت، باید عدّه شرعى نگه دارد و اگر باردار است، باید تا تولد فرزند عدّه نگه دارد و تا همسر موقّت آن مرد است یا در حال عدّه به سر مى برد، حق ازدواج با دیگرى ندارد. ازدواج موقّت، در ماهیت و بیشتر احکام مثل ازدواج دائم است، تنها دو تفاوت دارد: یکى مدت دار بودن ازدواج موقت، دیگرى واجب نبودن نفقه در این ازدواج. از این دو تفاوت آشکار که بگذریم، تفاوت هاى جزئى دیگرى هم وجود دارد که چندان مهم نیست. از آن جا که اسلام، دینى جامع و آخرین دین آسمانى است، این طرح را براى حلّ مشکل جنسى[...]