فسخ ، یکی از مفاهیمی است که در حقوق قراردادها مطرح می شود و منظور از این مفهوم ، آن است که یکی از طرفین یک عقد لازم ، می تواند به طور یک طرفه به قرارداد پایان دهد .
فسخ نکاح ، در ماده 1120 قانون مدنی، به عنوان یکی از راه های پایان دادن به عقد نکاح پیش بینی شده است. به موجب این ماده، عقد نکاح دائم به فسخ یا طلاق منحل می شود . بر این اساس ، یکی از مواردی که به موجب آن ، عقد نکاح می تواند انحلال پیدا کرده و زوجین از هم جدا شوند ، فسخ نکاح می باشد .
بنابراین ، در پاسخ به این سوال که فسخ نکاح چیست ؟ می توان گفت ، فسخ نکاح ، به معنای پایان دادن یک طرفه به عقد نکاح و به دلیل وجود یکی از عیوب مصرح قانونی در هر یک از زن و شوهر می باشد . پس از پاسخ به این سوال که فسخ نکاح چیست ، در ادامه به بیان نکات مهم مربوط به فسخ نکاح می پردازیم :
به طور کلی فسخ نکاح ، زمانی می تواند مورد تقاضای زن یا مرد قرار بگیرد که یکی از عیوبی که مطابق فقه و قانون مدنی بری هر کدام از آنها شناخته شده اند ، وجود داشته باشد . یعنی ، فسخ نکاح ، فقط در صورتی است که عیوب مذکور در زن یا مرد به اثبات برسد .
همانطور که از این ماده ، مشخص است ، شرایط فسخ نکاح با طلاق متفاوت است و هر کدام از آنها شرایط و آثار ویژه خود را دارند . به عنوان مثال ، اگر یکی از زوجین بخواهد ازدواج را فسخ کند ، باید یکی از موارد فسخ نکاح را در مورد طرف مقابل به دادگاه ثابت کند ، اما در طلاق ، اثبات این موارد ضرورتی ندارد .
اگر هر یک از طرفین ، قبل از عقد بداند که طرف مقابل ، یکی از عیوب مذکور در قانون را دارد ، دیگر بعد از عقد نکاح ، حق فسخ را نخواهد داشت . به دلیل اینکه مبنای ایجاد حق فسخ ، آن است که اشخاص ، دچار ضرری نادانسته و ناخواسته از جانب طرف دیگر نشوند . حال ، اگر خود شخص با علم و آگاهی نسبت به عیوب طرف مقابل ، اقدام به انعقاد عقد کرده باشد ، دیگر نمی توان حق فسخی را برای او در نظر گرفت .
حق فسخ باید فورا اعمال و اجرا شود . به همین دلیل ، در صورتی که یکی از زوجین متوجه بشود که طرف مقابل ، دارای یکی از عیوب مذکور در قانون مدنی است ، همان وقت باید اقدام به فسخ نکاح کند . به عبارت دیگر ، نمی توان پس از گذشت مدت زمان زیادی از عقد ازدواج ، عقد را بر مبنای موارد حق فسخ ، فسخ نمود .
بر اساس قانون مدنی ، موارد فسخ نکاح را می توان شامل عیوب زنان و عیوب مردان و مجنون بودن به عنوان عیبی مشترک میان زنان و مردان دانست . بنابراین ، با در نظر گرفتن موارد فسخ نکاح در قانون مدنی، این موارد ، شامل عیوب زیر در زن یا مرد می باشند :
به موجب ماده 1121 قانون مدنی : جنون هر یک از زن و شوهر، به شرط اینکه استقرار یابد ، یعنی جنون ادواری نباشد ، از موارد فسخ نکاح می باشد .
مطابق 1122 قانون مدنی ، خصاء ، عنن (مشروط بر اینکه مرد حتی یک مرتبه عمل جنسی را انجام نداده باشد) و مقطوع بودن آلت تناسلی، عیوب مردان در فسخ نکاح از طرف زن می باشند.
بر اساس ماده 1123 قانون مدنی ، عیوب زنان که از موارد فسخ نکاح بوده ، شامل قرن ، جذام ، برص ، افضاء ، زمین گیری و نابینایی از هر دو چشم می باشد